Langetermijnperspectief Toegankelijkheid

De toegankelijkheid van de Vlaamse en Nederlandse havens in de Schelderegio en de impact ervan op natuur, veiligheid en economie is en blijft een prangend vraagstuk die velen aangaat. Daarom wordt samen met een grote groep stakeholders intensief gewerkt aan projecten binnen een Langetermijnperspectief Toegankelijkheid (LTP-T). Dit gebeurt in het kader van de Agenda voor de Toekomst. LTP-T is de doorstart van de Capaciteitsstudie Schelde.

Deelnemers

LTP-T startte eind 2018 met zo’n 40 stakeholders aan de eerste workshop. De groep bestaat uit vertegenwoordigers van zowel Vlaamse als Nederlandse overheidsorganisaties, Scheldehavens, vakorganisaties, natuurorganisaties, rederijen en nautisch dienstverleners. 

Systeemanalyse

Het doel van LTP-T is om te komen tot een gedragen beeld van de toestand van de toegankelijkheid van de Schelde. Dat werd in de eerste plaats gedaan door middel van een systeemanalyse gebaseerd op joint-fact-finding. Dat wil zeggen dat bestaande kennis over de toegankelijkheid van de Schelde wordt verzameld, bediscussieerd, eventueel aangevuld en opnieuw besproken. Deze kennis is verzameld in samenwerking met kennisinstituten en experts. De uitkomsten van LTP-T zijn vastgelegd in een rapport dat inzicht gaf in knelpunten en behoeften naar vervolgonderzoek. Uiteindelijk resulteert dit op zijn beurt weer in een overzicht van eventuele maatregelen die de toegankelijkheid van de Schelde op de (middel)lange termijn (2030-2050) waarborgen. Soms kunnen maatregelen direct opgestart worden, maar soms is meer onderzoek nodig om maatregelen, inclusief alle effecten, nader uit te zoeken. 

In juni 2020 stelde de VNSC de Systeemanalyse Langetermijnperspectief Toegankelijkheid (pdf) vast. 

Projecten

Naar aanleiding van de systeemanalyse is een aantal projecten opgestart:

• Onderzoek naar schaalvergroting in de containervaart in de Hamburg- Le Havre range. De studie is in 2025 afgerond. Het onderzoek van Erasmus UPT is bijna afgerond.
  De belangrijkste punten hieruit zijn:
  – Uit 3 van de 4 scenario’s blijkt dat schepen niet veel groter meer worden. Alleen in 1 scenario groeien schepen tot 27.000–28.000 TEU. Wel neemt de gemiddelde scheepsgrootte iets toe. Dit komt vooral doordat het voordeel van schaalgrootte kleiner wordt en de economische groei afneemt.
  -Flexibiliteit en betrouwbaarheid worden belangrijker bij de keuze voor schepen, naast kosten.
  -Er zijn voorlopig geen aanpassingen nodig in verkeersmanagement of infrastructuur in het GNB.
  – Het definitieve rapport komt in het najaar. Dan volgt ook de eindconclusie.

• Problematiek rond verzanding nevengeulen. In verbinding met de herijking van de LTV 2030 wordt onderzoek uitgevoerd naar het toekomstig beheer van nevengeulen, met het oog op toegankelijkheid, veiligheid en natuur.  

• Externe veiligheid Westerschelde. Gezien de energietransitie wordt een toename aan vervoer van gevaarlijke goederen in het Scheldegebied verwacht. Er bestaan reeds jaarlijkse studies die de risico’s hieraan verbonden in kaart brengen. Nederland kiest echter voor een compleet nieuwe methodiek. Deze keuze – Robuust Basisnet – ligt momenteel voor aan de Tweede Kamer. Het lijkt erop dat de Nederlandse veiligheidsinitiatieven geen direct significant effect hebben op de toegankelijkheid en op Vlaanderen. Het Tweede Kamer besluit en de hieruit volgende modaliteiten hoe dit (Robuust) Basisnet precies wordt ingericht  zijn hierin bepalend. De noodzaak voor een gezamenlijke aanpak rondom externe veiligheid neemt af. De ontwikkelingen in dit thema worden nog wel gevolgd.  

• Nautische toegankelijkheid van het kanaal Gent-Terneuzen. Er is onderzoek opgestart om te beoordelen of het mogelijk is om met grotere schepen op het huidige kanaal te varen. Daaruit volgt vervolgonderzoek naar de risico’s van bodemraking op kritische plaatsen door volbeladen en brede schepen (38,5m). Dit jaar (2025) staan proefvaarten op de planning. Het doel is om op basis van de uitkomsten een besluit te nemen om verder te bestuderen of schepen tot 45 meter breed kunnen passeren zonder kanaalaanpassingen. Na de eerste proefvaart worden krachten, waterbewegingen en operationele eigenschappen geanalyseerd en vergeleken met de eerdere studie; de resultaten volgen rond de zomer. Pas daarna kan worden besloten over vervolgstappen, zoals proefvaarten met maximale diepgang. Daarnaast blijft de vraag van North Sea Port om te onderzoeken of schepen tot 45 meter breed kunnen varen. Dit vraagt waarschijnlijk beperkte aanpassingen aan bruggen en bochten. North Sea Port werkt hiervoor een stappenplan uit en bekijkt samen met Vlaanderen de financiering. De VNSC ondersteunt inhoudelijk en volgt de resultaten van de proefvaarten met 38,5 meter brede schepen nauwgezet, voordat verdere besluiten genomen worden.

• Windmolenparken/Energie op Zee. Nederland heeft het proces opgestart voor het verlengen van het operationeel houden van de bestaande kerncentrale te Borssele. Het kabeltracé Borssele blijft problematisch, maar een oplossing lijkt in de maak. Daarnaast vond een aantal werksessies plaats voor het project VAWOZ in samenwerking met TenneT, EKZ en Gasunie. De VNSC houdt de belangen van natuur en toegankelijkheid in dit project in de gaten. Het meest zorgelijke tracé met waterstof wordt niet langer meegenomen in het verdere traject.