Boringen en sonderingen als onderdeel van complex project kustvisie
Vlaanderen werkt hard om de kustzone voor te bereiden op de gevolgen van een sterke zeespiegelstijging en de verandering van het klimaat. In het kader van het Masterplan Kustveiligheid worden overal langs de kust dijken verhoogd en stranden verbreed om de veiligheid te garanderen tot 2050. Maar wetenschappers verwachten dat de gevolgen van de klimaatverandering ernstiger zullen zijn dan gedacht. Mogelijk volstaat de huidige aanpak niet en is er nood aan nieuwe manieren om hogere waterstanden en golven, zwaardere overstromingen en stormschade op te vangen. Een bijsturing van het beleid is nodig.
Complex project kustvisie
Om de veiligheid ook na 2050 of bij een snellere zeespiegelstijging te garanderen, startte de Vlaamse Regering het complex project kustvisie op. Doel is te onderzoeken welke bijkomende maatregelen nodig zijn op de dijken, op het strand of in de zee. Momenteel werkt een consortium van studiebureaus een voorstel uit van te onderzoeken alternatieven. Daarbij worden alle mogelijke opties opengehouden. Een vooruitgeschoven zeewering is één van die opties.
Meer bodeminformatie
Voor het complex project is het van belang om over voldoende gedetailleerde informatie te beschikken met betrekking tot de zeebodem. Met een grootschalig geotechnisch onderzoek zijn hier de afgelopen maanden belangrijke stappen in gezet. In dit artikel lees je over de aanleiding en uitvoering van dit onderzoek.
Geotechnisch onderzoek
Gedetailleerde kennis van de bodemopbouw tot grotere diepte is voor het complex project kustvisie noodzakelijk. Omdat deze kennis niet of onvoldoende gedetailleerd beschikbaar was, zijn binnen de zoekzone in situ metingen (metingen op locatie) en monsternames noodzakelijk. De afgelopen maanden zijn daarom rond de haven van Zeebrugge en voor de kust van Knokke-Heist sonderingen en boringen uitgevoerd. Dit betreft een eerste fase binnen een beperkte deelzone. De resultaten van dit proefonderzoek zullen de toekomstige strategie voor het geotechnisch onderzoek binnen de volledige zoekzone mee gaan bepalen.
Sonderen en boren vanaf zee
Het geotechnisch onderzoek omvatte de uitvoering van 31 sonderingen en 18 boringen rond de haven van Zeebrugge en voor de kust van Knokke-Heist. In mei 2018 begon de eerste fase met de sonderingen: een onderzoekstechniek bedoeld om de draagkracht van de bodem te bepalen en een eerste beeld van de bodemgelaagdheid te verkrijgen. Vanaf het hefplatform Vagant, van opdrachtnemer THV Baggerwerken De Cloedt & Zoon – Geosea, ging met behulp van een sondeerinstallatie een conus met een kegelvormige punt en sensoren zo’n 30 meter de bodem in.
Deze sonderingen gaven een goed beeld van de weerstand en de gelaagdheid van de bodem, informatie die waardevol was bij de volgende fase van het project: de uitvoering van de 18 boringen. Zo werd onder meer de uitvoeringsdiepte van de boringen en de diepte van staalnames van ongeroerde monsters afgestemd op de resultaten van de sonderingen.
De tweede fase bestond uit 18 boringen. Tijdens deze campagne werden van 18 tot 30 meter diepte vanaf de zeebodem monsters van de bodem genomen. Er werden zowel ongeroerde monsters genomen voor gedetailleerde laagbeschrijving (continu boringen) als geroerde monsters voor labo-onderzoek en gerichte steekbusmonsters voor sterkteproeven (discontinu boringen). Tijdens het labo-onderzoek werd vervolgens de bodemsamenstelling, de verhouding tussen de hoeveelheid zand, silt en klei, bepaald. Tevens werden milieuanalyses en andere onderkenningsproeven uitgevoerd.
Impressie
Jürgen Suffis, projectcoördinator milieu bij de afdeling Maritieme Toegang van het Departement MOW, was nauw betrokken bij de uitvoering van de werkzaamheden. Hij vertelt over wat er bij dit project komt kijken: ‘’De sondeer- en boorcampagne was een behoorlijk omvangrijk project. Om een indruk te geven: één sondering duurde ongeveer 8 tot 10 uur en een boring, afhankelijk van de diepte en het type, 16 tot 22 uur. We hebben uiteindelijk meer dan 200 grondmonsters uit de verschillende boringen naar het laboratorium gestuurd voor de uitvoering van milieuanalyses en onderkenningsproeven. Het sonderen en boren gebeurde vanaf een groot hefplatform op zee waarvan het dek quasi volledig ingenomen was voor de plaatsing van alle noodzakelijke voorzieningen. Denk aan boor- en sondeermaterieel, slaapeenheden, containers met werkplekken, etc. Omdat we wel zo’n 30 meter de diep de bodem in gingen, moesten we nauwlettend rekening houden met de ligging van ondergrondse kabels en leidingen. Tevens moest de toegankelijkheid van de haven van Zeebrugge te allen tijde gewaarborgd blijven. Een grondige voorbereiding en uitgebreid overleg tussen de verschillende betrokken partijen en bevoegde instanties voor en tijdens het geotechnisch onderzoek was hierbij cruciaal.’’
‘’Vanaf de start van de sondeer- en boorcampagne, in mei dit jaar, waren er continu zo’n 30 mensen bij betrokken, waarvan 22 mensen aan boord van het platform. Afwisselend in shifts is er in mei, juli en augustus dag en nacht gewerkt waarbij mensen ook op het platform sliepen. In augustus is de laatste boring afgerond. Momenteel werken verschillende experts aan de gedetailleerde laagbeschrijving van deze boringen en de interpretatie ervan. De afdeling Geotechniek van het Departement MOW werkt hieraan mee door het uitvoeren van sterkteproeven op verschillende ongeroerde monsters en het valideren van de aangeleverde informatie uit de boringen en sonderingen. Ook leverde de afdeling Geotechniek van aanbesteding tot de effectieve uitvoering de noodzakelijke ondersteuning op basis van hun ervaring en expertise.’’
Bekijk de foto’s voor een impressie van de werkzaamheden.
Data verwerken
Nu alle informatie boven water is gehaald, gaat het Renard Centre of Marine Geology van de Universiteit van Gent aan de slag met het verwerken van alle data. Het bestaande digitaal geologisch lagenmodel voor het Belgisch continentaal plat wordt binnen de deelzone aangevuld met de nieuwe informatie uit de sonderingen en boringen. Hierdoor ontstaat er een meer gedetailleerd en vollediger beeld van de ontwikkeling van de zeebodem van de afgelopen decennia. Naar verwachting is het gedetailleerde lagenmodel binnen een jaar beschikbaar. Gelijktijdig wordt een verfijnd voxelmodel opgemaakt waarin je blokgewijs een reconstructie van de bodemopbouw kunt zien. De data hierin zal gebaseerd zijn op de resultaten van de verschillende laboproeven. Tussentijdse resultaten worden meegenomen in de verschillende stappen in het kader van het project Kustvisie.
Archeologie
‘’Een grootschalige sondeer- en boorcampagne zoals deze wordt niet vaak uitgevoerd. We kijken daarom altijd of de werkzaamheden meerdere doelen tegelijk kunnen dienen. Dat was in dit geval ook zo. De boringen leveren namelijk ook een bijdrage aan paleolandschappelijk onderzoek waarmee beoogd wordt een goed zicht te krijgen op de historische en archeologische ontwikkelingen van dit gebied. Ook deze informatie is van belang voor het complex project Kustvisie’’, aldus Jürgen Suffis.