14 juli 2025

Verslag break-outsessies Scheldesymposium 2025

Tijdens het Scheldesymposium 2025 gingen de deelnemers uiteen in vijf break-outsessies. Dit jaar waren de onderwerpen uiteenlopend: schaalvergroting in de containervaart, burgerwetenschap, de ontwikkelingen in de Hedwige-Prosperpolder, samenwerken aan perspectief in de Welzinge en Schorerpolder en de toekomst van de Schaar van Valkenisse. In de break-outsessies deelden de sprekers en deelnemers inzichten, vragen en perspectieven met elkaar. Laat je inspireren door de kennis, inzichten en vragen in deze terugblik.

Schaalvergroting in de containervaart

De deelnemers luisteren aandachtig naar Martijn Streng (Erasmus Centre for Urban, Port and Transport Economics) tijdens de break-outsessie schaalvergroting in de containervaart. Hij neemt de bezoekers uitgebreid mee in de ontwikkelingen van de containervaart.

Sinds de jaren 70 zijn de containerschepen veel groter geworden, vertelt Martijn. Hij toont een grafiek waar op te zien is dat de grootste schepen rond 1970 ongeveer 3000 TEU-containers vervoerden, in 2023 ongeveer 24.000. Martijn nuanceert deze evolutie direct: als je kijkt naar absolute aantallen, zijn de meeste containerschepen nog steeds relatief klein. Wel bestellen rederijen nu vooral schepen uit de op één na grootste klasse, met een capaciteit van 11.000 tot 21.000 TEU.

Grotere schepen?

Zet de schaalvergroting door? Het Erasmus Centre for Urban, Port and Transport Economics heeft vier ontwikkelingsscenario’s uitgewerkt. Volgens drie daarvan neemt de inzet van grotere schepen toe, maar worden de grootste schepen niet nog groter.

Ruimte voor vragen

Na de presentatie is er ruimte voor vragen uit de zaal. “Wat is de gemiddelde levensduur van een containerschip?”, vraagt een deelnemer. “Tussen twintig en dertig jaar”, antwoordt Martijn. Hij legt uit dat dit de economische levensduur is. Technisch kunnen de schepen langer mee.

Burgerwetenschap: iedereen telt mee

Bente Sinke van de Hogeschool Zeeland verzorgt de break-outsessie over burgerwetenschap. Burgerwetenschap of burgerparticipatie is de bijdrage van burgers aan het wetenschappelijke proces. Burgerparticipatie is een aanvulling op het onderzoek van wetenschappelijke onderzoeksinstellingen. Er zijn verschillende initiatieven waaraan burgers kunnen meedoen, zoals ‘Iedereen wetenschapper’.

Drie niveaus om bij te dragen

Bente vertelt dat burgers op drie niveaus kunnen bijdragen aan de wetenschap:
als verzamelaar van data, als samenwerkingspartner en als onderzoeksleider. Ze kunnen data verzamelen met apps en apparatuur gebruiken om metingen te doen, bijvoorbeeld van de lucht- en waterkwaliteit. Een stapje hoger is dat burgers meedenken met het onderzoeksteam over de analyse en interpretatie van de data. De hoogste vorm van burgerwetenschap is co-creatie, waarbij burgers de leiding nemen in het onderzoeksproces. Zij stellen dan de onderzoeksvraag op, die ze samen met de onderzoekers beantwoorden.

De uitdagingen

In haar presentatie besteedt Bente ook aandacht aan de uitdagingen die burgerwetenschap met zich meebrengt. Zo meten mensen vaak op dezelfde locaties en zijn sommige soorten planten en dieren duidelijk populairder dan andere. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, is het vooral belangrijk dat onderzoekers en burgers goed samenwerken.

Ontwikkelingen in de Hedwige-Prosperpolder: op koers?

Twee jaar na het openzetten van de Hedwige-Prosperpolder is het tijd om de balans op te maken. De ontpoldering is bedoeld om ruimte te geven aan getijdennatuur en ecosysteemdiensten, en om de omgeving te beschermen tegen wateroverlast. De resultaten zijn opvallend. Uit monitoring blijkt dat het gebied zich sneller en gevarieerder ontwikkelt dan verwacht. Tom Maris (Universiteit Antwerpen) en Wannes Castelijns (Het Zeeuwse Landschap) vertellen er in deze break-outsessie uitgebreid over.

Het landschap krijgt langzaam vorm

De invloed van hoogwaterstanden op de Hedwige-Prosperpolder is beperkt. Alleen bij extreem hoogwater zijn lichte verschillen merkbaar. Ook sedimentatie en erosie verlopen wisselend: sommige zones laten flinke opbouw zien, andere juist afbraak. Daarmee krijgt het landschap langzaam vorm.

De reactie van flora en fauna

Opvallend is de snelle reactie van flora en fauna. In de vegetatie zien we de eerste pioniers zoals vaucheria, zulte en zilte rus terug. Het aantal vogels is flink toegenomen. Sinds 2022 worden systematisch tellingen uitgevoerd, met name voor foeragerende steltlopers en watervogels. Soorten als de smient, krakeend, wintertaling en slobeend zijn in grote aantallen aanwezig. Ook lepelaars, kleine zilverreigers en duizenden kokmeeuwen profiteren van het voedselrijke slik. De ecologische meerwaarde is duidelijk: de Hedwige-Prosperpolder is nu al een belangrijk rust- en voedselgebied voor tienduizenden trekvogels en een kraamkamer voor jonge vis en garnalen. Daarmee draagt het project bij aan doelen uit Natura 2000.

Ruimte voor vragen

Na de presentatie is er ruimte om vragen te stellen. Zo vroeg een bezoeker naar de relatie tussen PFAS in de Schelde en de vogelstand. Naar dit specifieke onderwerp is nog geen onderzoek gedaan, maar de Universiteit Antwerpen heeft aangetoond dat er al 20 jaar in dalende lijn in de PFAS-waarden in de Schelde te zien is. Daarom is de verwachting dat PFAS nu geen negatieve invloed heeft op de vogelstand.

Samenwerken aan perspectief in Welzinge en Schorerpolder

De bezoekers stonden centraal tijdens deze persoonlijke sessie in intieme setting. Dit werd al duidelijk bij de openingsvraag aan de bezoekers: “Wat willen jullie nu écht uit deze sessie halen?” Hieruit kwamen verschillende antwoorden naar voren. Denk aan de tegenstrijdige belangen in het gebied, leren over veranderingen tot stand brengen en simpelweg interesse in het project. Na de introductie en een prachtige video van het groene, waterrijke gebied beginnen de sprekers Richard Rozemeijer (Provincie Zeeland), Jan Joris Midavaine (Provincie Zeeland) en Lien Tettelin (Levuur) met het inhoudelijke deel van de break-outsessie.

Hoe maken we samen toekomstbestendige keuzes voor het landschap, de landbouw, waterveiligheid en leefbaarheid in Zeeland? In de pilot Welzinge en Schorerpolder verkennen overheden, bewoners en andere betrokkenen hoe je via sociale innovatie en een integrale gebiedenaanpak kunt komen tot gedragen plannen. De pilot maakt deel uit van de Zeeuwse Integrale Gebiedenaanpak (ZIGA): een open proces waarin gebiedsgericht werken, waardecreatie en samenwerking centraal staan.

Opgaven raken elkaar

Het gebied staat voor complexe opgaven: van hoogwaterbescherming en natuurontwikkeling, tot zoetwatervoorziening en leefbaarheid. Die opgaven raken elkaar en vragen om nieuwe vormen van samenwerking en besluitvorming. Geen top-downplanning, maar co-creatie met ‘streekholders’. Want ruimtelijke keuzes hebben altijd invloed op anderen en juist in dat samenspel ontstaat toekomstbestendige ontwikkeling.

Perspectieven verbinden en gedeelde toekomstscenario’s ontwikkelen

Sinds 2024 zijn in het gebied verschillende bijeenkomsten en gesprekken georganiseerd. Deelnemers brengen samen in beeld wat er speelt en wat ze belangrijk vinden. Beeldtaal speelt hierin een sleutelrol: het helpt om uiteenlopende perspectieven te verbinden en tot gedeelde toekomstscenario’s te komen.

Goed samenwerken

De pilot draait om leren en vertrouwen opbouwen. Wat zijn de spelregels van goede samenwerking? Hoe zorg je dat iedereen zich gehoord voelt? En wanneer breng je randvoorwaarden in zonder het proces te blokkeren? De komende maanden staan in het teken van verdieping: scenario’s verder verkennen, onderzoeksvragen beantwoorden en in het najaar toewerken naar één of meerdere integrale toekomstbeelden.

De Schaar van Valkenisse

In deze break-outsessie geven de sprekers een uitgebreide presentatie over de nautische en morfologische ontwikkelingen in de Schaar van Valkenisse. Deze nevengeul ligt in de Westerschelde tussen de plaat van Walsoorden en de plaat van Valkenisse.

Jeroen Verwilligen (Waterbouwkundig Laboratorium) vertelt dat het gebruik van de Schaar van Valkenisse door de tijd varieert. Vanaf 2013 was deze tijdelijk geopend  voor de kleine scheepvaart. De binnenvaart kon hierdoor gescheiden worden van de zeevaart in de hoofdgeul. Sinds 2023 is dit niet langer toegestaan, omdat de Schaar van Valkenisse te smal en ondiep werd.

Drempelgebied heeft twee patronen

Carlijn Meijers (Deltares) legt uit hoe het komt dat de vorm van het drempelgebied op een regelmatige manier verandert. Het drempelgebied is de plek waar de Schaar van Valkenisse en de hoofdgeul samenkomen. De drempel is diep (patroon 1) of ondiep met meerdere kleine geulen (patroon 2). Ook de richting waarin de geul loopt verandert continu. Zo is in de voorbije jaren de Schaar haakser op de hoofdgeul komen te liggen, zodat binnenvaartschepen een scherpere bocht moesten nemen.

Nieuwe geul

Het morfologische onderzoek voorspelt volgens Gijsbert van Holland (IMDC) betere tijden voor de scheepvaart. De afgelopen jaren nemen het watervolume en de gemiddelde diepte in het drempelgebied weer toe. De verwachting is dat er over enkele jaren weer een nieuwe diepe geul ontstaat.

Benieuwd naar de presentaties in de plenaire opening? Lees het artikel hier.