Zoetwater: een van de hoofdconclusies van de Agenda voor de Toekomst en T2015

Kenmerkend voor het Schelde-estuarium is dat zoet rivierwater en zout zeewater met elkaar vermengen. Hierdoor neemt het zoutgehalte van de monding tot aan Gent langzaam af. Deze gradiënt zorgt voor een uniek samenhangend ecosysteem over de volledige lengte van het estuarium. De hoeveelheid zoetwater en de dagelijkse getijslag (teveel, tekort, pieken, springtij-doodtij cyclus) bepalen in welke mate het ecosysteem tot een bepaalde ontwikkeling komt.

Aan het eind van de vorige evaluatieperiode (2008- 2013) was duidelijk dat een project als de Nieuwe Sluis Terneuzen invloed kan hebben op de zoet-zoutbalans in het estuarium. Dat zou ook kunnen gelden voor een weer zout gemaakt Volkerak-Zoommeer, mocht sprake zijn van de lozing van zout surpluswater op de Westerschelde via de Bathse Spuisluis. Daarom werd zoetwater op de onderzoeksagenda geplaatst. Inmiddels heeft de betrokken Nederlandse minister aangegeven dat ze tot 2032 geen ruimte op haar begroting ziet voor het weer zout maken van het Volkerak-Zoommeer.

Nieuwe Sluis Terneuzen

Er is vastgesteld dat er voor de Nieuwe Sluis Terneuzen geen noodzaak is tot een, bij verdrag geregelde, verhoging van de gemiddelde zoetwaterafvoer op het Kanaal Gent-Terneuzen. De verzilting in het Kanaal GentTerneuzen is een gevolg van lange periodes van droogte. In deze situaties is het niet mogelijk de bij verdrag geregelde zoetwaterafvoer van 13 m³/s in stand te houden. Een korte hoge zoetwaterafvoer is in staat de verzilting weer weg te werken, waarna het circa twee maanden duurt voordat er in een periode van droogte opnieuw verzilting optreedt. Er moet dan wel gedurende een korte periode voldoende zoetwater beschikbaar zijn. Goede monitoring van het optreden van piekbelastingen en een aangepast snel peilbeheer op het kanaal, gebruikmakend van een ‘Beslissing Ondersteunend Systeem’ (BOS), bieden betere garanties om effectief te kunnen sturen op de randvoorwaarden voor het waterpeil en het zoutgehalte. Inmiddels is door de Vlaamse en Nederlandse overheden besloten tot het gezamenlijk ontwikkelen van een ‘BOS’.

Brede inventarisatie

Ook andere projecten spelen een rol in de vraag en het aanbod van zoetwater in en rondom het Scheldeestuarium. Daarom is in 2016 gestart met het in beeld brengen van relevante spelers en belangen, zoals de scheepvaart op de aansluitende kanalen, de waterhuishouding van kreken in Zeeuws-Vlaanderen en de landbouw. Met deze inventarisatie is een beter beeld verkregen van de sterktes, zwaktes en bedreigingen voor verschillende gebieden in relatie tot de hoeveelheid zoetwater.

Bovenstaande figuur laat zien wat de variatie in neerslag tussen de jaren en seizoenen hebben betekend voor de hoeveelheid zoetwater bij Schelle (juist stroomafwaarts van de plaats waar de Rupel samenkomt met de Schelde).

Conclusies

De inventarisatie leert dat te weinig zoetwater effect heeft op veel gebruikers. Uit onderzoek binnen de Agenda voor de Toekomst bleek dat ook het Scheldeestuarium zelf steeds gevoeliger is voor periodes van droogte, met toenemende risico’s voor het ecologisch functioneren. Het herverdelen van zoetwater in tijden van droogte is een lastige kwestie, omdat dit in de praktijk altijd tot nadelige effecten leidt voor één of meerdere gebruikers of belangen. Door het ontbreken van een Vlaams kader voor de prioritering van de verdeling van zoetwater (denk aan de Verdringingsreeks in Nederland) in periodes van schaarste, worden geen keuzes gemaakt tussen de gebruikers en belangen.

Als we ook de effecten van de klimaatverandering meetellen, waarbij er een duidelijke kans is op langere droge periodes, dan is het toenemende belang van de beschikbaarheid van zoetwater vanzelfsprekend. De komende jaren wordt onderzocht of de opbouw van zoetwaterreserve een zinvolle oplossing kan zijn.

Andere hoofdconclusies uit de Agenda voor de Toekomst en T2015:

De conclusies over Sediment, Troebelheid, Natuur en Scheldemonding kunt u lezen in het Scheldemagazine. Het Scheldemagazine is digitaal te bekijken via de website van issuu.