Huwelijk tussen zilte aquacultuur en waardevolle natuur in Kustlaboratorium
Prachtige natuur, historische polders en uitgestrekte landbouwvelden domineren het Zeeuwse kustlandschap. Maar als de zeespiegel stijgt, moeten we oplossingen klaar hebben om het waardevolle natuurschoon te blijven combineren met economische activiteit. In Waterdunen, vlak bij Breskens, onderzoekt Het Zeeuwse Landschap in het project Kustlaboratorium hoe dat kan.
Tussen Breskens en Groede ligt een stuk kust van in totaal 350 hectare: Waterdunen. Tot voor kort was het gebied niet optimaal beschermd tegen overstromingen. Om het te wapenen tegen de klimaatverandering en de stijgende zeespiegel heeft Provincie Zeeland samen met Gemeente Sluis, Waterschap Scheldestromen en de private partijen Het Zeeuwse Landschap en Molecaten het project Waterdunen in het leven geroepen. Er kwam een verbrede kustzone met 250 hectare nieuwe natuur die een veilige buffer vormt tegen water vanuit de zee. Het gebied moet bovendien de economische activiteit in de regio aanzwengelen.
Waterdunen is kustbescherming op maat van de 21ste eeuw: een zachte buffer tegen de zeespiegelstijging. Maar door het zeewater binnen te laten, verzilten bodem en grondwater. En dat vormt een bedreiging voor de landbouw. Of niet? Marten Hemminga, directeur bij Het Zeeuwse Landschap: “Grondwater zoet houden wordt steeds moeilijker. Zeker nu de zeespiegel stijgt. Niet alleen in Zeeland, ook in andere Nederlandse en Europese kustgebieden zullen de zilte bodems toenemen. Daarom willen we deze bedreiging als een kans zien. Misschien biedt verzilting ook mogelijkheden: van zeegroenten telen tot schelpdieren kweken.”
Zilte proeftuin
In Waterdunen wil Het Zeeuwse Landschap nagaan of zilte teelten een toekomst hebben. Marten Hemminga: “Inzetten op de zogenaamde zilte aquacultuur, het telen van zeegroenten zoals zeekraal en lamsoor en het kweken van schelpdieren, betekent een hele omslag. Het is dus belangrijk dat we goed onderzoeken of het kan en of onze ondernemers er baat bij hebben. Dat doen we sinds 2010, met ondersteuning van het Droomfonds van de Nationale Postcode Loterij. In 2015 zijn we gestart met de inrichting van het project Kustlaboratorium in Waterdunen. Het is een proeftuin waar we concepten uitwerken en zilte teelten testen in de praktijk. Vanaf midden 2018, wanneer het zeewater Waterdunen voor het eerst binnenstroomt, kunnen we écht aan de slag. We hebben een gebied van 30 hectare ter beschikking, rondom boerderij ’t Hof Waterdunen. Het gebied voldoet aan alle vereisten voor onze plannen: met zijn kreken, zilte waterpartijen en eilandjes, waar een getijdenduiker het zeewater gecontroleerd binnenlaat, is Waterdunen geknipt voor zilte aquacultuur.”
“Heel wat plekken waar met zout water geteeld wordt, krijgen al snel een industriële uitstraling.
Marten Hemminga, Het Zeeuwse Landschap
Dat willen wij vermijden.”
Toch is zilte aquacultuur geen wondermiddel. Marten Hemminga: “Zilte aquacultuur is niet bij voorbaat de oplossing voor al onze problemen. Zo krijgen heel wat plekken waar met zout water geteeld wordt al snel een industriële uitstraling. Dat willen wij nu precies vermijden. Zeeuwse troeven, zoals een aantrekkelijk landschap dat uitnodigt tot recreatie, moeten behouden blijven. Bovendien is zilte teelt niet per definitie duurzaam. Denk aan viskweek op het land met vismeel dat afkomstig is van op zee gevangen vis. Onze ambitie is om net wél duurzaam te werken. Dat betekent: zuinig omspringen met energie, grondstoffen en water, geen preventieve antibiotica gebruiken en ondernemingen zoveel mogelijk onderling laten samenwerken. Want wat een restproduct is voor de één, kan een grondstof zijn voor de ander.”
Lokaal ondernemerschap
Het Kustlaboratorium moet een plek worden waar lokale ondernemers zilte aquacultuur in de praktijk brengen. Heel wat bedrijven toonden al interesse. “We houden rekening met alle wensen van toekomstige ondernemers”, zegt Hemminga. “Bijvoorbeeld bij het ontwerp van het Kustlab. Dat ontwerp is volop in de maak. We luisteren daarvoor naar de wensen van de ondernemers, passen het aan aan specifieke teelten en stemmen het af op de resultaten van onderzoeken. De bedrijfsgebouwen komen bij ’t Hof Waterdunen. Daar bevindt zich de beheerboerderij en een historische schuur die binnenin is omgebouwd tot een moderne opslagruimte voor zeegroenten. Bovendien hebben we een gloednieuw Kustlabgebouw opgetrokken, uiteraard voorzien van zonnepanelen om in de eigen energiebehoefte te voorzien. Het gebouw krijgt deels een technische functie en wordt deels gebruikt als bezoekerscentrum.”
Er zijn ook al eerste plannen voor de omgeving rond de centrale gebouwen. Hemminga: “Aan de rand van het gebied, tegen de dijk, komen zeegroentenakkers. In de historische Schallegallepolder is er ruimte voor zilte akkerbouw. En ten noorden van ’t Hof plannen we een geul waar schelpdieren gekweekt kunnen worden. Rondom het aquacultuurgebied ontstaat een ecologisch waardevolle zone die door de natuurlijke zilte vegetatie een ware trekpleister zal zijn voor vogels. Het totaalplaatje is een voorbeeld van kustontwikkeling in de 21ste eeuw: een gebied waar waardevolle natuur en economische activiteit elkaar aanvullen en versterken.”
Meer info over het project Kustlaboratorium vindt u op de website van Het Zeeuwse Landschap.