Kennisdeling droogte: drie presentaties over onderzoeken in het Schelde-estuarium
Op 6 februari 2025 organiseerde het team Onderzoek en Monitoring van de VNSC een kennisdelingssessie over een drietal onderwerpen: waterbalansmodellering, saliniteitsgradiënten en de werkzaamheden van de werkgroep Kanaal Gent-Terneuzen (KGT). Alle onderdelen hebben een eigen relatie met droogte en/of verzilting. Lees in dit artikel de belangrijkste punten en bevindingen uit de sessie.
Laurens Hermans van VNSC en departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW Vlaanderen) opende de sessie. Hij blikte terug op de droge zomers van afgelopen jaren. Die droogte zorgt voor steeds meer druk op het Scheldesysteem. De benodigde afvoer wordt niet gehaald en verzilting neemt toe. In deze kennisdelingssessie is ingegaan op verschillende studies over deze onderwerpen.
Waterbalansmodellering
Hoe krijgen we tijdens drogere periodes het beschikbare water op het juiste moment op de juiste plaats? Met deze vraag ging Laurens Breugelmans (KU Leuven) aan de slag. Om de vraag te beantwoorden introduceerde hij een waterbalansmodel voor een groot studiegebied. Alle bevaarbare kanalen en (gekanaliseerde) rivieren in Vlaanderen zijn hierin opgenomen.
Het model vertoont overeenkomsten met metingen die al zijn gedaan, zoals in de zomer van 2022. Een deelnemer vroeg zich af hoe het model rekening houdt met de vele veranderingen die plaatsvinden in een periode van droogte. Breugelmans legde uit dat er wordt gewerkt met een zogenoemd ‘escalatiemodel’, met onder andere diepgangbeperking, schutverlies beperking, afschalen en meer. Omdat je dit niet allemaal kan meenemen in een model, wordt er steeds een conservatief scenario doorgerekend.
Saliniteitsgradiënt in het Schelde-estuarium
Eén van de mogelijke gevolgen van droogte is de verschuiving van de saliniteitsgradiënt: de hoeveelheid zout en zoet water in het Schelde-estuarium. In opdracht van MOW is onderzoek uitgevoerd naar deze saliniteitsgradiënt. Sven Smolders van Flanders Hydraulics vertelde over resultaten van dit onderzoek en welke vragen aan bod komen, zoals:
- Hoeveel zoet water is er nodig om verzilting tegen te gaan?
- Is er een significante verschuiving van de saliniteitsgradiënt waargenomen in de afgelopen 50-100 jaar?
- Wat gaat klimaatverandering/zeespiegelstijging betekenen voor een eventuele verdere verschuiving van de gradiënt?
- Welke opties zijn er om zoutindringing tegen te gaan?
Er is veel gebruikgemaakt van historische data, maar dat was niet gemakkelijk door de diverse meetmethodes en -eenheden. Eén van de resultaten is dat er veel variatie te zien is in de saliniteitsgradiënt en dat het duidelijk is dat omgevingsfactoren hierin een belangrijke rol spelen, zoals wind en het getij. Ook zeespiegelstijging werkt verzilting in de hand, maar vooral bovenafvoer speelt een grote rol.
Kanaal Gent-Terneuzen
Laurens Hermans (VNSC / MOW) sloot de kennisdelingssessie af met een verhaal over het Kanaal Gent-Terneuzen (KGT). Door de klimaatverandering en met de komst van de Nieuwe Sluis Terneuzen en extra scheepvaart is de verwachting dat er meer zout het kanaal inkomt. Volgens voorspellingen van het KNMI wordt de aanvoer van zoet water tegelijkertijd minder. In de toekomst kan dit zorgen voor meer stremmingen van het sluizencomplex en een zouter kanaal.
Om de juiste beslissingen voor het sluizencomplex te maken, is er een beslissingsondersteunend systeem (BOS) ontwikkeld. Dit systeem helpt bij het maken van beslissingen, bijvoorbeeld over wanneer te spuien of de sluis te stremmen. Werkroep Droogte KGT kijkt momenteel welke maatregelen nog verder genomen kunnen worden om de effecten van droogte te milderen.
Vervolg
Zoals beschreven in het Werkplan 2024-2028, maakt klimaatonderzoek (waaronder droogte) geen apart onderzoeksluik meer uit binnen de Werkgroep Onderzoek & Monitoring. Door de sterke verwevenheid van het klimaatluik met de luiken Natuur en Sediment, wordt het klimaatonderzoek geïntegreerd in de onderzoeken binnen deze luiken. Zo wordt troebelheid bijvoorbeeld verder onderzocht onder het luik Sediment, terwijl de extra stress voor gemeenschappen door klimaatverandering binnen het luik Natuur wordt behandeld. Uiteraard zullen deze luiken ook informatie met elkaar uitwisselen. Het werk rond droogte op het Kanaal Gent-Terneuzen blijft voorlopig binnen de aparte werkgroep en de stand van zaken is op de pagina Droogte Kanaal Gent-Terneuzen te raadplegen.