Leerstoel Building with Nature: de natuur als bondgenoot

Delta’s zijn bijzonder gevoelige gebieden: de natuurlijke troeven staan er onder druk en ze vallen gemakkelijk ten prooi aan overstromingen. Uitdagingen die we moeten tackelen, niet het minst omdat 40 procent van de wereldbevolking in deltagebieden leeft. Joost Stronkhorst, lector van de onderzoeksgroep Building with Nature aan de HZ University of Applied Sciences: “We zoeken naar oplossingen waarin de natuur onze bondgenoot wordt.”

Het Nederlandse Deltagebied is een van de veiligste ter wereld. Dat hebben we te danken aan de wereldvermaarde infrastructuur en een krachtdadig beheer. “Maar de natuurlijke veerkracht van de delta wordt zwaar op de proef gesteld”, vertelt Joost Stronkhorst, senior onderzoeker bij Deltares en lector aan de HZ University of Applied Sciences. “De sleutel om de ecologische waarde te versterken, is de natuur zelf integreren in kustveiligheidsoplossingen.”

Natuur helpt natuur

“Neem de Roggenplaat in de Oosterschelde: die erodeert onder invloed van de golven”, weet Stronkhorst. “Gewoonlijk voert het water ook zand aan dat op de plaat wordt afgezet. Maar de Oosterscheldekering, die voor de plaat loopt, houdt de zandtoevoer tegen. Gevolg: de plaat lijdt ernstig onder de erosie, en dat is ook nadelig voor vogels die de plaat opzoeken als toevluchtsoord: als het zo verder gaat, zullen ze er tijdens de droogval niet meer op zoek kunnen gaan naar voedsel.”

Om te garanderen dat vogels ten minste de komende 25 jaar terechtkunnen op de Roggenplaat, bereidt Rijkswaterstaat, in samenwerking met Natuurmonumenten, een zandsuppletie voor die wordt aangelegd in de winter van 2017-2018. De HZ University of Applied Sciences is samen met de onderzoeksinstellingen Deltares en Imares en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) betrokken bij het ontwerp van de suppletie en de veldmetingen. “Ook bij de Oesterdam is een slik opgehoogd met zand. Daar is ook getest welke kracht oesterriffen hebben: we nemen aan dat ze erosie kunnen tegenhouden en een gunstige invloed hebben op sedimentstromen.”

De projecten op de Roggenplaat en de Oesterdam hebben één ding gemeen: om de natuurlijkheid en de veiligheid te garanderen, zetten de onderzoekers natuurlijke bronnen in. Dat is het principe achter Building with Nature: natuurlijke krachten en bronnen gebruiken om onze kust te beschermen en onze ecosystemen te laten heropleven.

Joint fact finding

Building with Nature versterkt de estuariene dynamiek op twee manieren: door de ruimtelijke inrichting te optimaliseren en door sedimentstromen in kaart te brengen en te controleren. De praktijk toont aan dat die methode werkt. Daarom is het geen wonder dat de HZ er een onderzoeksgroep aan heeft gewijd. Joost Stronkhorst: “Sinds september 2016 ben ik lector van die onderzoeksgroep, die deel uitmaakt van de Delta Academy binnen de hogeschool. Aan de Delta Academy leiden we civiele ingenieurs en bachelors in watermanagement op en onderzoeken we de nieuwste technieken. Dat gebeurt op een praktijkgerichte manier en in nauwe samenwerking met bedrijven en belanghebbenden zoals mosselkwekers, havenbedrijven en waterschappen. Veel projecten ontstaan zelfs op vraag van die partijen. Onderzoek in het kader van de zandsuppletie op de Roggenplaat voeren we bijvoorbeeld uit in opdracht van Rijkswaterstaat en Natuurmonumenten. Studenten worden nauw betrokken bij elk project. Zo willen we in één klap de beschikbare kennis verbreden en verdiepen, innovatie in het bedrijfsleven initiëren en goede professionals opleiden.”

En dat is niet alles: doordat de Delta Academy voor opleidingen en onderzoek altijd samenwerkt met spelers in het veld, vergroot ze ook het draagvlak voor innovatieve oplossingen volgens het principe van Building with Nature. Stronkhorst: “We doen een beroep op de kennis en expertise van bedrijven, overheden, kennisinstellingen, ngo’s en stakeholders op het terrein. We leren samen bij in een proces van joint fact finding. Door iedereen van in het begin te betrekken bij onze projecten, is het begrip voor bepaalde ingrepen een flink stuk groter.”

Living Lab

Voor Joost Stronkhorst is die samenwerking tussen alle betrokken partijen in de Zuidwestelijke Delta een belangrijke ambitie. “Op dit moment zijn we Living Labs aan het creëren”, vertelt hij. “We brengen stakeholders, bedrijven en overheden in contact met onderzoekers en studenten. Elk Living Lab wordt een platform voor cocreatie: samen verkennen we de uitdagingen in het deltagebied én gaan we op zoek naar innovatieve oplossingen om die vervolgens om te zetten in de praktijk. Ik zie bijvoorbeeld nog veel potentieel in de Westerschelde. De kennis over het gebied is erg groot, maar de stakeholders kennen de mogelijkheden nog onvoldoende. Daarom is het belangrijk dat we de expertise samenbrengen en zoveel mogelijk leren uit projecten die op een natuurlijke manier de ruimte opnieuw benutten. Denk maar aan het natuurherstel in Perkpolder en Waterdunen.”

“In de Living Labs brengen we stakeholders, bedrijven en overheden in contact met onderzoekers en studenten.”

Joost Stronkhorst, HZ University of Applied Sciences

Stronkhorst en zijn team organiseren op 1 en 2 juni 2017 een werkconferentie onder de titel Bouwen aan een veerkrachtige Schelde Delta. “We willen er niet alleen belangrijke resultaten van afgeronde onderzoeken voorstellen, maar vooral ook belanghebbenden samenbrengen. We doen onder meer een beroep op de expertise die aanwezig is in andere estuaria, zoals de Eems-Dollard. Vanzelfsprekend zijn ook VNSC-medewerkers, Schelderaadleden en andere stakeholders van harte welkom om mee aan te schuiven bij het Living Lab. Ik hoop onder andere partners te vinden voor de ontwikkeling van wetlands aan de zuidelijke kust van Zuid-Beveland. Met hen wil ik uitzoeken wat we kunnen doen om laagdynamische milieus en betere foerageermogelijkheden voor vogels te creëren. Daarmee bundelen we schijnbaar tegengestelde belangen voor natuur, veiligheid, economie en recreatie in één krachtige oplossing. De essentie van Building with Nature.”

Meer info over de onderzoeksgroep Building with Nature vindt u op de website van de HZ University of Applied Sciences.