Duurzame baggerwerken verzoenen natuur en bevaarbaarheid in Boven-Zeeschelde
Afgelopen jaar lanceerde Vlaams waterwegbeheerder Waterwegen en Zeekanaal NV (W&Z) het duurzaam beheerplan voor de Boven-Zeeschelde. Dat plan moet de bevaarbaarheid van de rivier verbeteren door planmatig te baggeren, en tegelijk het ecologische evenwicht herstellen. Intussen zitten de onderhoudsbaggerwerken op kruissnelheid en zijn drie pilootprojecten afgerond.
Structureler baggeren om de bevaarbaarheid op de Boven-Zeeschelde te garanderen: dat is de insteek van het duurzaam beheerplan. Scheepvaartinspecteur Stijn Bosmans van W&Z: “Tot nu toe werd er meestal pas gebaggerd als schippers of W&Z lokale ondieptes vaststelden. Een reactieve aanpak dus. Dat willen we met het duurzaam beheerplan veranderen. Voor de komende twintig jaar hebben we structurele onderhoudsbaggerwerken gepland binnen een vastgelegd vaargeulprofiel. Ook de zandwinning moet binnen het profiel gebeuren.”
Met die structurele baggerwerken wil W&Z aanzanding voor zijn én het natuurlijke evenwicht bewaren. Stijn Bosmans: “De Boven-Zeeschelde barst van de zeldzame getijdennatuur, een waardevolle habitat voor tal van beschermde diersoorten. We werken samen met het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) om de impact op slikken en schorren te beperken. Zo verbeteren we de bevaarbaarheid én herstellen we het ecologische evenwicht.”
Pilootprojecten
Het duurzaam beheerplan ging in augustus 2016 van start met initiële baggerwerken en drie pilootprojecten. Stijn Bosmans: “Tussen de Gentse Ringvaart en de monding van het Zeekanaal in Bornem hebben we in twintig zones initiële onderhoudsbaggerwerken uitgevoerd. In mei hebben we die baggerwerken afgerond.”
“In Uitbergen, Oude Briel en Wichelen hebben we bovendien pilootprojecten uitgevoerd. Daarmee onderzochten we verschillende technieken om de omvang en de frequentie van de baggerwerken te beperken. In Uitbergen en Wichelen hebben we aangezand materiaal verplaatst van de binnenbocht naar diepere delen in de buitenbocht om zo de aanzanding van de binnenbochten te vertragen. In Oude Briel deden we er nog een schepje bovenop: daar is de binnenbocht opgehoogd en verbreed om ecologisch waardevol watergebied te creëren en de aanzanding te bestrijden. Nu de pilootprojecten afgerond zijn, zullen we onderzoeken of de gehanteerde aanpak rendeert. Daarom ontwikkelen we volgend jaar een kaart met de verschillen tussen het profiel en de bathymetrie, de hoogte van de rivierbodem. Op basis van de resultaten van die kaart kunnen we bepalen hoe vaak er gebaggerd moet worden.”
“Nu de pilootprojecten afgerond zijn, zullen we onderzoeken of de gehanteerde aanpak rendeert.”
Stijn Bosmans, Waterwegen en Zeekanaal NV
Andere locaties
W&Z blijft het vastgelegde vaargeulprofiel verder onderhouden. Ondertussen worden alle zones opgevolgd aan de hand van monitoring. “Op dit moment loopt de monitoring nog volop”, zegt Bosmans. “Uit de analyse van de resultaten zullen we kunnen opmaken of de onderhoudsbaggerwerken slagen in hun opzet en of we de techniek die we gebruikten bij de pilootprojecten ook op andere locaties succesvol kunnen toepassen. Die resultaten koppelen we trouwens ook terug naar andere wetenschappers. Zo presenteren we onze bevindingen in september op de Smart Rivers-conferentie van PIANC (Permanent International Association of Navigation Congresses). Op dat congres wisselen professionals in watertransport van over de hele wereld kennis en ervaring uit.”
Naar een integraal plan
Waterwegen en Zeekanaal NV werkt ook volop aan een integraal plan voor de Boven-Zeeschelde. Daarmee wil de waterwegbeheerder het rivierdeel tussen Gent en Rupelmonde opnieuw inrichten met als doel natuur en veiligheid te verzoenen met bevaarbaarheid en recreatie. “Schepen moeten niet alleen vlot op hun bestemming kunnen raken”, vertelt Stijn Bosmans. “We willen ook de natuur in en rond de rivier alle kansen geven. In het integraal plan leggen we vast hoe dat zal gebeuren.”
Agenda voor de Toekomst
Ter voorbereiding voert W&Z vanuit een integrale visie grondig onderzoek uit in en rond de Boven-Zeeschelde. Het integraal plan maakt dan ook deel uit van de Agenda voor de Toekomst. Stijn Bosmans: “De Boven-Zeeschelde is geen geïsoleerd rivierdeel. Uit onderzoek blijkt dat ingrepen in één deel van de Schelde effect kunnen hebben op een andere plek. In het kader van de Agenda voor de Toekomst zoeken wetenschappers naar een evenwichtige combinatie van veiligheid, bevaarbaarheid en natuur voor het hele estuarium. Dat doel is weerspiegeld in het integraal plan voor de Boven-Zeeschelde.”
Voorsprong
Het integraal plan en het duurzaam beheerplan komen beide voort uit een haalbaarheidsstudie die W&Z in 2012 en 2013 uitvoerde. Stijn Bosmans: “Daarmee wilden we nagaan hoe de Boven-Zeeschelde beter bevaarbaar kan worden gemaakt en welke voor- en nadelen bepaalde ingrepen hebben. Ondertussen werken we volop aan het integraal plan, samen met heel wat wetenschappelijke partners en experts. We verwachten het finale plan klaar te hebben in de loop van 2018. Tot dan nemen we met het duurzaam beheerplan al een voorsprong om natuur en bevaarbaarheid in de Boven-Zeeschelde beter op elkaar af te stemmen.”