Archeologische vondsten in Zeeland
Sinds 2014 is de gemeente Terneuzen bezig met het onderzoeken van een aantal archeologische vindplaatsen in het project Leemten in Kennis. De resultaten van deze onderzoeken leveren nieuwe gegevens en inzichten op die op 16 januari zijn gepresenteerd aan het publiek. Wij zijn in gesprek gegaan met Nathalie de Visser van Edufact. Zij vertelt ons graag meer over enkele onderzoeksresultaten.
Wat is het project Leemten in kennis?
De gemeente Terneuzen concludeerde dat de kennis over een aantal archeologische vindplaatsen beperkt is. Met dit project worden lege plekken in de archeologische kennis van het Terneuzense grondgebied opgevuld. Zo is de gemeente weer goed op de hoogte van wat er in Terneuzen allemaal aan archeologische schatten onder de bodem en soms onder het water zit. De gemeente werkt samen met Edufact en de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland in het project. De Visser: “Met Leemten in Kennis willen we nu echt eens kijken wat we hebben en dat beschermen. Wat minder van waarde is kunnen we vrijstellen.”
Wat wordt er precies onderzocht?
Het onderzoek wordt uitgevoerd met nieuwe onderzoeksmethoden, zoals het gebruik van electromagnetische inductie (EMI). Dit houdt in dat alle afwijkingen in de bodem worden bekeken, zonder te graven. Hier wordt een speciaal apparaat voor gebruikt dat de bodem als het ware leest. Voor dit project zijn tien vindplaatsen geselecteerd voor uitgebreid onderzoek. Van die vindplaatsen is de begrenzing onderzocht en is ook de diepteligging van resten in de bodem achterhaald.
In het kort: de onderzoeksresultaten
Op 16 januari heeft Nathalie de Visser en haar collega-archeoloog Karel-Jan Kerckhaert onderzoeksresultaten naar twee verdronken dorpen gepresenteerd: Aendijcke nabij Zaamslag en Sint Janscapelle nabij Zandstraat. Bij deze laatstgenoemde werden ook resten uit de prehistorie gevonden.
Zaamslag Aendijcke
Aendijcke was één van de drie kerkelijke gemeenten. In 1586 verdronk het. Op de kaart van Horenbault uit 1569 (zie afbeelding bovenaan) is de situatie van vlak voor de ondergang van het dorp te zien: de kerk met kerkring, de motteberg, de huizen en ook de weg naar de Blijde (later Hellegat) waar de molen stond. Bij eerder onderzoek in 1980 werden resten van de fundering van de kerk gevonden en delen van de begraafplaats. De kerk was gespot in het gewas (zie rode lijn). Het onderzoek uit 2017 heeft uitgewezen dat de resten nog goed intact in de bodem aanwezig zijn. De plattegrond van Horenbault is als het ware gewoon in de bodem terug te vinden. De begrenzing van de vindplaats is voor een groot deel hierdoor achterhaald!
Zandstraat Sint Janscapelle
De vindplaats Sint Janscapelle (verdronken in 1488) was voor onderzoekers niet onbekend. Er zijn tijdens onderzoek in 1979 delen van van een gebouw met menselijke resten gevonden, en vuurstenen uit de Midden-Steentijd. Op een landelijke kaart van vindplaatsen was deze ingetekend met een bepaalde begrenzing. De vraag was: klopt deze locatie en begrenzing en hebben we hier te maken met een kapel of met een verdronken dorp? Door verschillende onderzoeken in 2016 en 2017 weten we nu dat het niet enkel om een kapel gaat maar om een complex van gebouwen. Er is hier waarschijnlijk dus echt sprake van een verdronken dorp. De prehistorische vondsten zijn te verklaren vanwege het feit dat de locatie op ondiep dekzand ligt, waarin dekzandkopjes voorkomen. Dat zijn door koude poolwinden ontstane zandbergjes in het veenlandschap en kwam voor in de laatste ijstijd. De dekzandkopjes laten dus zien dat er mensen uit de prehistorie leefden.
Spectaculaire resultaten
Nathalie de Visser: “In de bodem zit veel meer informatie dan gedacht wordt. Voor ons als archeologen is het de kunst om met de juiste onderzoekstechnieken, en het liefst met de minst verstorende methodes, zoveel mogelijk informatie over de vindplaats te verzamelen. In deze gevallen is dat goed gelukt. Op dit moment zijn we bezig op nog drie locaties en ik kan nu al verklappen dat de resultaten echt spectaculair zijn! Maar wat die resultaten zijn? Dat vertellen we graag op een volgende presentatie wanneer de onderzoeken afgerond zijn.”
Meer informatie
Meer informatie over het project en digitale rapporten zijn te verkrijgen bij de gemeente Terneuzen via n.devisser@terneuzen.nl. Bron: Diependaele 2017 en de Kraker 2015.